اینترنت اشیا به عنوان یکی از کلیدی‌ترین فناوری‌های عصر دیجیتال، در حال دگرگون ساختن صنعت تجارت الکترونیک است. این تحول فراتر از بهینه‌سازیهای ساده، پارادایم‌های جدیدی در تعامل با مشتری، مدیریت زنجیره تأمین و مدل‌های کسب‌وکار ایجاد کرده است. این مقاله به بررسی جامع تأثیرات اینترنت اشیا بر تجارت الکترونیک، شامل کاربردهای عینی، مزایای کسب‌شده، چالش‌های پیش رو و چشم‌اندازهای آینده می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اینترنت اشیا از طریق امکان جمع‌آوری داده‌ها در زمان واقعی، اتوماسیون پیشرفته و خلق تجربیات شخصی‌شده، در حال شکل‌دهی به آینده تجارت الکترونیک است.
۱. مقدمه
با گذار از صنعت ۴.۰ به سوی صنعت ۵.۰، اینترنت اشیا به عنوان عاملی کلیدی در تحول اقتصادی و تجاری نقش آفرینی می‌کند. در این میان، تجارت الکترونیک به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد دیجیتال، بیش از سایر حوزه‌ها تحت تأثیر این فناوری قرار گرفته است . اینترنت اشیا با اتصال دستگاه‌های فیزیکی به اینترنت و توانایی جمع‌آوری و تبادل داده، لایه جدیدی از هوشمندی را به فرآیندهای تجارت الکترونیک افزوده است. این مقاله با هدف تحلیل نظام‌مند نقش اینترنت اشیا در تجارت الکترونیک، به بررسی ابعاد مختلف این پدیده می‌پردازد.
اینترنت اشیا به سیستمی از دستگاه‌های محاسباتی به هم پیوسته، ماشین‌آلات مکانیکی و دیجیتالی، اشیاء، حیوانات یا افراد گفته می‌شود که دارای شناسه‌های منحصربه‌فرد هستند و توانایی انتقال داده از طریق شبکه را بدون نیاز به تعامل انسان با انسان یا انسان با رایانه دارند . یک سیستم اینترنت اشیا معمولاً از مؤلفه‌های اصلی شامل دستگاه‌های هوشمند، سنسورها، گیت‌وی، ابر، تجزیه و تحلیل داده و رابط کاربری تشکیل شده است .
۲.۲. تجارت الکترونیک و سیر تکاملی آن
تجارت الکترونیک به فرآیند خرید، فروش، انتقال یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری از جمله اینترنت اطلاق می‌شود . این مفهوم از مدل‌های اولیه مانند B2B (معامله شرکت‌های تجاری با یکدیگر) و B2C (تجارت با مصرف کننده) تا مدل‌های پیچیده‌تر مانند C2B (معامله مصرف کننده با تجارت) و C2C (معامله بین مصرف کننده و مصرف کننده) تکامل یافته است .
خریدهای صوتی و خودکار: دستگاه‌های مجهز به دستیارهای صوتی مانند الکسا امکان خرید تنها با استفاده از صوت را فراهم می‌کنند. همچنین، دستگاه‌هایی مانند دکمه دش آمازون قابلیت سفارش خودکار محصولات در هنگام اتمام آنها را دارا هستند .
شخصی‌سازی پیشرفته: اینترنت اشیا امکان جمع‌آوری داده‌های رفتاری مشتریان از کانال‌های مختلف را فراهم کرده و با تحلیل این داده‌ها، پیشنهادات و خدمات کاملاً شخصی‌شده ارائه می‌دهد .
بهبود جستجو و کشف محصول: با استفاده از اینترنت اشیا، مشتریان قادر خواهند بود به سرعت محصولات مورد نظر خود را از طریق جستجوی صوتی یا تصویری پیدا کنند .
۳.۲. دگرگونی در مدیریت زنجیره تأمین و لجستیک
ردیابی هوشمند محموله‌ها: حسگرهای اینترنت اشیا امکان ردیابی لحظه‌ای محموله‌ها و نظارت بر شرایط آنها مانند دما و رطوبت را به ویژه برای کالاهای حساس فراهم می‌کنند .
مدیریت کارآمد انبار: شرکت‌های مدیریت موجودی از حسگرهای مبتنی بر اینترنت اشیا برای ارسال هشدارهای خودکار در صورت خالی شدن انبار استفاده می‌کنند .
پیش‌بینی تقاضا: سنسورهای اینترنت اشیا با جمع‌آوری داده‌های مربوط به مصرف و فروش، به پیش‌بینی دقیق‌تر تقاضا کمک می‌کنند .
۳.۳. بهینه‌سازی فرآیندهای کسب‌وکار
مدل‌های جدید اشتراک: اینترنت اشیا مدل‌های سنتی اشتراک را متحول کرده است. حسگرهای متصل به دستگاه‌ها می‌توانند هشدارهای خودکار برای تمدید، تعمیر یا شارژ مجدد محصول یا خدمت ارسال کنند .
تحلیل فضای فروش: راه‌حل‌هایی مانند TEMPO با رصد استفاده از فضاهای مختلف به صورت، داده‌های عملیاتی برای بهبود کارایی ارائه می‌دهند .
جدول ۱: خلاصه‌ای از کاربردهای کلیدی اینترنت اشیا در تجارت الکترونیک
امنیت سایبری: اکوسیستم دستگاه‌های متصل، سطح حمله وسیعی ایجاد کرده و حفاظت از داده‌های حساس را به چالشی بزرگ تبدیل می‌کند .
حریم خصوصی داده‌ها: اینترنت اشیا حجم عظیمی از داده‌های شخصی را، اغلب بدون مشارکت فعال کاربر، جمع‌آوری می‌کند که نگرانی‌های جدی در مورد حریم خصوصی ایجاد می‌کند .
عدم استانداردهای یکپارچه: نبود استانداردهای بین‌المللی سازگاری، ارتباط و همکاری بین دستگاه‌های سازندگان مختلف را دشوار می‌سازد .
هزینه و پیچیدگی اجرا: هزینه اولیه راه‌اندازی و پیچیدگی فنی طراحی، استقرار و نگهداری سیستم‌های اینترنت اشیا می‌تواند برای بسیاری از کسب‌وکارها مانع ایجاد کند.
مسائل مربوط به یکپارچه‌سازی و سازگاری: یکپارچه‌سازی راه‌حل‌های اینترنت اشیا با سیستم‌های موجود و اطمینان از سازگاری آن با مقررات، چالشی پیچیده است .
۶. چشم‌انداز آینده و راهکارهای پیش رو
ادغام با هوش مصنوعی و یادگیری ماشین: هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای تحلیل داده‌های عظیم تولیدشده توسط دستگاه‌های اینترنت اشیا و استخراج بینش‌های عملی به کار خواهند رفت الگوریتم‌هایی مانند شبکه‌های عصبی کانولوشنی و یادگیری تقویتی در تحلیل رفتار مصرف کننده و پیش‌بینی ترندها نقش پررنگ‌تری خواهند داشت .
توسعه معماری‌های عمودی: آینده تجارت الکترونیک در محیط اینترنت اشیا، وابسته به توسعه معماری‌های سه لایه لبه، فوگ و ابر است که امکان پردازش سلسله مراتبی داده و کاهش تأخیر را فراهم می‌کند .
گرایش به سمت تولید سفارشی و پایدار: در راستای اهداف صنعت ۵.۰، اینترنت اشیا به شرکتها اجازه می‌دهد تا از تولید انبوه به سمت تولید سفارشی و پایدار حرکت کنند که همسو با ترجیحات مصرف‌کننده و الزامات محیط زیستی است .
راهکارهای فناورانه برای غلبه بر چالش‌ها: توسعه استانداردهای باز (مانند 6LoWPAN و ZigBee)، استفاده از رویکرد بلندمدت (افق ۵ تا ۱۰ ساله)، ارائه پشتیبانی فنی قوی و طراحی APIهای تعریف‌شده برای یکپارچه‌سازی آسان‌تر، از جمله راهکارهای کلیدی برای تسهیل پذیرش گسترده اینترنت اشیا هستند .
۷. نتیجه‌گیری
اینترنت اشیا در حال تبدیل شدن به ستون فقرات تحول دیجیتال در صنعت تجارت الکترونیک است. با وجود چالش‌های موجود در مسیر استقرار گسترده، از جمله مسائل امنیتی و نبود استانداردهای یکپارچه، مزایا و قابلیت‌های منحصربه‌فرد این فناوری، حرکت به سمت adoption آن را اجتناب‌ناپذیر ساخته است. آینده تجارت الکترونیک در گرو توانایی کسب‌وکارها در ادغام هوشمندانه این فناوری با دیگر فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، و اتخاذ استراتژی‌هایی است که هم بهره‌وری عملیاتی و هم تجربه مشتری را به صورت همزمان ارتقا می‌دهد. در این مسیر، حرکت از یک پارادایم واکنشی به یک پارادایم پیش‌بینانه، کلید موفقیت در عصر اتصال خواهد بود.
