برق و الکترونیک دو واژه به هم پیوسته‌ای هستند که اساس جهان فناوریمحور امروز را تشکیل می‌دهند. اگرچه اغلب به جای یکدیگر به کار می‌روند، اما این دو حوزه مفاهیم، اصول و کاربردهای متمایزی دارند. درک این تفاوت‌ها و همچنین ارتباط عمیق بین آن‌ها، برای درک نحوه عملکرد جهان اطراف ما ضروری است. برق به جریان بار الکتریکی (عموماً الکترون‌ها) اشاره دارد، در حالی که الکترونیک به علم کنترل این جریان الکتریکی برای انجام کارهای سودمند و پردازش اطلاعات می‌پردازد. این مقاله به بررسی مفاهیم اساسی، تاریخچه، تفاوت‌های کلیدی و کاربردهای حیاتی این دو حوزه می‌پردازد.
برق (Electrical Engineering) عمدتاً با تولید، انتقال و توزیع انرژی الکتریکی در مقیاس بزرگ سروکار دارد. این شاخه بر روی سیستم‌های قدرت، موتورها، ژنراتورها و شبکه‌های ولتاژ بالا تمرکز دارد.
سیستم‌های برق از نیروگاه‌ها (حرارتی، هسته‌ای، برق آبی، بادی، خورشیدی) شروع می‌شوند، جایی که ژنراتورهای عظیم، انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کنند. این انرژی سپس از طریق خطوط انتقال فشارقوی (برای کاهش تلفات) به پست‌ها منتقل و ولتاژ آن برای مصارف خانگی و صنعتی کاهش می‌یابد. موتورهای الکتریکی که انرژی برق را به حرکت مکانیکی تبدیل می‌کنند، قلب تپنده صنایع، پمپ‌ها، کمپرسورها و لوازم خانگی هستند.
الکترونیک (Electronics) شاخه‌ای از مهندسی برق است، اما بر روی کنترل جریان الکترون‌ها در اجزای فعالی مانند ترانزیستورها، دیودها و مدارهای مجتمع (IC) تمرکز دارد. هدف اصلی الکترونیک، پردازش اطلاعات، کنترل سیستم‌ها و انجام محاسبات پیچیده است، نه لزوماً انتقال قدرت زیاد.
تفاوت اصلی بین برق و الکترونیک را می‌توان در قیاس “ماهیچه و مغز” خلاصه کرد:
با این حال، این دو حوزه کاملاً به هم وابسته هستند. یک سیستم تهویه مطبوع را در نظر بگیرید: بخش برق آن شامل موتور قدرتمند کمپرسور و سیستم سیم‌کشی است. اما بخش الکترونیک آن (ترموستات و برد کنترل) است که دما را اندازه‌گیری می‌کند، دستورات کاربر را پردازش می‌کند و به موتور فرمان روشن یا خاموش شدن می‌دهد. بدون الکترونیک، کنترل دقیق سیستم ممکن نبود و بدون برق، الکترونیک نیرویی برای کار کردن نداشت.
کاربردهای برق و الکترونیک در تمام جنبه‌های زندگی مدرن نفوذ کرده است:
آینده این حوزه در همگرایی هرچه بیشتر آن‌ها با یکدیگر و با فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیا (IoT) نهفته است. شبکه‌های برق هوشمند (Smart Grid) که از سنسورها و سیستم‌های الکترونیکی برای مدیریت بهینه تولید و مصرف انرژی استفاده می‌کنند، نمونه‌ای بارز از این همگرایی هستند. توسعه رایانش کوانتومی، مواد جدید مانند گرافن، و سیستم‌های الکترونیکی انعطاف‌پذیر، مرزهای جدیدی را در این زمینه می‌گشایند.
برق و الکترونیک، اگرچه متمایز، اما دو روی یک سکه هستند که تمدن مدرن را ممکن ساخته‌اند. برق، نیروی حیات بخش صنعت و زندگی روزمره است و الکترونیک، هوش و کنترل لازم برای به کارگیری کارآمد و هوشمندانه این نیرو را فراهم می‌کند. پیشرفت‌های آینده در گرو درک عمیق‌تر و نوآوری مستمر در هر دوی این حوزه‌های شگفت‌انگیز خواهد بود.
